Mensen onderweg

​

 

Migratie en landrechten

In 2022 stonden Landrechten centraal in de Vastenactiecampagne. We hebben ons geconcentreerd op Guatemala, waar lokale gemeenschappen moeten wijken voor bijvoorbeeld plantages, mijnen of een waterkrachtproject. De oorspronkelijke bewoners moeten vervolgens elders een nieuw bestaan zien op te bouwen. Ze zijn ‘ontheemden’ geworden: mensen die hun oorspronkelijke woonplaats en huis moeten verlaten en binnen hun eigen land op zoek gaan naar een nieuwe, veilige plek om te wonen en te leven. Juana Ical was het ‘gezicht’ van de campagne vorig jaar: haar huis en moestuin werden in brand gestoken, Juana en haar gezin konden ternauwernood ontvluchten. Waar hun dorp was, kwam een suikerrietplantage en de familie moest op een andere plek een nieuw bestaan zien op te bouwen.

 

In 2023 kijken we naar ‘migratie’, oftewel: naar mensen die al dan niet gedwongen hun huis verlaten. Sommigen doen dat tijdelijk, anderen willen elders een heel nieuw leven opbouwen. De redenen waarom mensen hun huis verlaten verschillen. Sommige mensen slaan op de vlucht vanwege oorlog, natuurrampen of omdat een overheid of groot bedrijf zijn oog op de kostbare grond heeft laten vallen waar ze leven. Anderen vertrekken in de hoop op een beter inkomen of een beter leven in de grote stad of in een ander land.

 

Migratie en landrechten zijn nauw met elkaar verbonden: mensen die hun thuis verlaten, moeten elders een nieuw bestaan opbouwen. Ze moeten woonruimte vinden, een stukje land om groente te verbouwen, een baan zoeken, een opleiding volgen. Ze moeten letterlijk een eigen plek vinden. Als ze uiteindelijk terugkeren naar hun oorspronkelijke huis geldt hetzelfde, want de situatie is niet meer dezelfde als toen ze vertrokken. Misschien wonen er andere mensen in hun huis, hebben buren zich kostbare grond toegeëigend of is er gewoon niets meer om naar terug te keren. Er is ook een grote groep mensen die ‘vrijwillig’ kiest om ergens anders werk te gaan zoeken. Sommigen blijven in eigen land, anderen trekken naar het buitenland.

 

Mensen onderweg: definities

Er worden vier groepen ‘mensen onderweg’ onderscheiden: vluchtelingen, ontheemden, migranten en remigranten. Veruit de meeste vluchtelingen zijn op de vlucht in eigen land. Deze mensen noemen we ‘ontheemden’. In 2021 waren het er wereldwijd 53,2 miljoen. Daarnaast staken 36,1 miljoen mensen in 2021 de grens over op zoek naar veiligheid. Zij worden ‘vluchteling’ genoemd. Vluchtelingen en intern ontheemden kunnen pas veilig terug naar huis als het gevaar waarvoor ze zijn gevlucht is geweken. Mensen die ‘vrijwillig’ naar het buitenland vertrekken om bijvoorbeeld werk te zoeken, noemen we migranten. Zij kunnen in principe veilig terugkeren naar hun land van herkomst. Migranten die terugkeren naar hun land van herkomst noemen we remigranten.

 

De cijfers

Wereldwijd waren eind 2021 meer dan 89 miljoen mensen op de vlucht, in eigen land of daarbuiten. Dit zijn dus vluchtelingen én ontheemden samen. Het is het hoogste aantal sinds WOII en het is exclusief de mensen die vrijwillig op zoek gaan naar een beter bestaan elders op de wereld om te ontsnappen aan honger, armoede of klimaatuitdagingen. Het is meer dan een verdubbeling ten opzichte van 2011, toen er iets minder dan 40 miljoen vluchtelingen waren. 40% van alle mensen (wereldwijd) op de vlucht is kind. Eind 2021 ging het dus om ongeveer 36 miljoen kinderen!

 

In 2022 raakten door de oorlog in Oekraïne nog eens meer dan 6 miljoen mensen op drift. In mei 2022 waren meer dan 100 miljoen mensen wereldwijd op de vlucht voor geweld, natuurrampen of honger.

 

Migratiecijfers

Er is ook een enorme groep mensen die vrijwillig van huis vertrekt om elders een beter bestaan op te bouwen. Oorzaken zijn bijvoorbeeld armoede, maar ook bendegeweld in Latijns-Amerika doet mensen besluiten hun geluk elders te vinden. Je kunt je dus afvragen in hoeverre het besluit vrijwillig is, maar dit zijn de internationale afspraken over wie migrant is en wie vluchteling of ontheemd.

 

Helaas blijkt de reis naar het geluk voor de meeste mensen een reis naar nog meer problemen te zijn: ongelukken, berovingen en erger onderweg, werkgevers die je uitbuiten en het is niet ongebruikelijk dat mensen met schulden terugkeren in plaats van geld over te houden aan hun buitenlandse avontuur.

Het totale aantal migranten wereldwijd is midden 2020 geschat op ongeveer 281 miljoen personen.